Van inbeitelen tot POD en beeldschermbediening

Boeken maken lijkt misschien een activiteit die pas is begonnen na de uitvinding van de boekdrukkunst rond het midden van de vijftiende eeuw. Maar ook vóór die tijd werden al zeer veel boeken gemaakt. De term monnikenwerk komt daar zelfs vandaan. In talrijke kloosters waren monniken dagelijks bezig om met de hand boeken te schrijven en dat was een zeer tijdrovend karwei. Daar kwam bij dat veel van die boeken bijzonder fraai werden verluchtigd met versieringen en illustraties. Maar vanaf de uitvinding van de boekdrukkunst verschenen er wel meer boeken dan voor die tijd.

Inbeitelen als voorloper drukwerk

Als eerste voorloper van het boek kan het in steen inbeitelen van tekens en hiërogliefen worden beschouwd. Later werden die tekens en hiërogliefen op papyrusrollen geschreven. Ook werden in houtblokken letters ingekrast waarmee de eerste vorm van echt drukwerk ontstond. Die blokdruk werd opgevolgd door de uitvinding van de boekdrukkunst waarbij niet met blokken werd gewerkt maar met losse letters. Dat systeem is uitgevonden door Johannes Gutenberg omstreeks 1450.

Techniek ging voort

Maar de techniek stond niet stil. In de twintigste eeuw ontwikkelden zich vormen van drukwerk als concurrent voor de boekdruk. Eerst ontstond de schrijfmachine, waar weliswaar slechts één exemplaar mee kon worden vervaardigd, maar daarna maakte de uitvinding van het stencilapparaat het mogelijk om meer exemplaren af te drukken. Kwalitatief veel minder dan echt drukwerk maar dat was voor bepaalde uitgaven zoals brochures en vlugschriften geen probleem. Weer later ontstonden de kopieermachine, de computer en de printer.

Revolutionaire ontwikkeling printing on demand

Met het steeds geavanceerder worden van de printer werd het mogelijk om met een nieuwe manier van boekvervaardiging de markt te veroveren. Het was niet langer meer nodig om vanwege financiële overwegingen een groot aantal boeken tegelijk te maken. Zelfs is het haalbaar om slechts één boek te maken voor dezelfde kostprijs als de prijs bij het maken van meerdere exemplaren. Die vorm van boekvervaardiging heet printing on demand en is een uitkomst voor veel hobby-schrijvers die bij gerenommeerde uitgevers geen kans krijgen een boek te laten uitgeven.

Geen papier meer in handen

En weer stond de techniek niet stil. Bij de laatste ontwikkeling is er al geen sprake meer van een boek dat in papiervorm in de hand wordt genomen. Boekvervaardiging is geworden tot het zelf bedienen van een computerscherm waarbij rechtstreeks vanaf een beeldscherm of e-reader wordt gelezen. Niet iedereen is overigens gelukkig met het verschijnen van het e-book.

Van boekverluchting naar photoshoppen

Door al die ontwikkelingen is het produceren van boeken al lang geen monnikenwerk meer maar werk van typografen. Alles wat met het vormgeven, zetten en drukken van teksten te maken heeft wordt typografie genoemd. Jarenlang was de eerste fase in het vervaardigen van een boek door een typograaf het handzetten met een zogenaamde zethaak.Gaandeweg de twintigste eeuw gingen eerst de grotere en later ook de kleinere drukkerijen over tot het zetten met de machine. In de eenentwintigste eeuw is ook dat verdwenen en is drukwerk een kwestie van veel computerwerk geworden. Boekverluchting uit de middeleeuwen heeft plaatsgemaakt voor photoshoppen.