Veel pracht en praal bij kathedralen als bisschopszetel

Een kathedraal is een kerk die tussen de vele Rooms-Katholieke kerken een bijzondere plaats inneemt. Die plaats komt een kathedraal toe omdat het de kerk is waar een bisschop zetelt. Het woord kathedraal is afgeleid van het Latijnse woord cathedra dat zetel betekent. Met die zetel wordt de zetel van de bisschop bedoeld die aan de zijkant van het priesterkoor staat opgesteld. De ecclesia cathedralis is de kerk van de zetel. Een kathedraal is daarmee ook de belangrijkste kerk van een bisdom.

Kathedralen grootse bouwwerken

Kathedralen zijn vanwege hun belangrijkheid meestal grootse bouwwerken met veel versieringen. Het model van een kathedraal is dikwijls een kruis waardoor ook gesproken wordt over een kruiskerk. Het grondplan vormt een kruis doordat zich tussen het middenschip en het priesterkoor een dwarsbeuk bevindt. De torens van kathedralen reiken meestal heel hoog als een soort verbinding tussen hemel en aarde. Dikwijls is in de toren een soort symboliek verwerkt die verwijst naar de vader, de zoon en de heilige geest.

Andere hiërarchische organisaties

Hoewel bij kathedralen meestal gedacht wordt aan een Rooms-Katholieke kerk komen zij ook voor ingeval er sprake is van een hiërarchische organisatie met bisdommen. Dat is ook zo het geval bij de Anglicaanse Kerk, Grieks-Orthodoxe Kerk, Lutherse Kerk, Oudkatholieke Kerk en de Russisch-Orthodoxe Kerk. Maar niet alle kathedralen zijn als zodanig gebouwd. Een aantal waren oorspronkelijk parochiekerken of collegiale kerken en zijn later tot kathedraal verheven.

Oneigenlijk gebruik van de naam kathedraal

Na het opheffen van sommige bisdommen zijn de kathedralen toch gebleven en staan onder die naam als monument bekend. Daar tegenover staat dat de naam kathedraal soms wordt gebruikt voor een kerk waar nooit een bisschop aan verbonden is geweest. Soms komt de naam dom voor als naam voor een kathedraal. Zo wordt onder meer de grote kerk in Keulen de Dom van Keulen genoemd.

Status van basiliek

Een kathedraal heeft soms de status van basiliek zoals de Kathedrale Basiliek van Sint-Jan Evangelist in Den Bosch. In de klassieke oudheid was een basiliek een openbaar gebouw zoals een bankgebouw, beurs, markthal of rechtszaal. Later werd de vorm van een basiliek toegepast als kerk. Vanaf de achttiende eeuw werd de term basiliek een eretitel voor een kerk. Een kerk kreeg die titel als er sprake was van een groot gebouw, grote schoonheid, grote ouderdom, een bedevaartkerk of een kerk waar een reliek of beeld werd vereerd.