Groot netwerk van vaarwegen voor binnenvaart

Rivieren en kanalen en sommige meren zijn vaarwegen die behoren tot de zogenaamde binnenvaart in tegenstelling tot de zeevaart en de vaart over grote diepe meren. In Nederland en België bevindt zich een aantal duizenden kilometers vaarwegen die gebruikt worden voor de beroepsvaart. Vanuit de binnenlandse vaarwegen kunnen ook andere grote Europese vaarwegen worden bereikt en vindt goederenvervoer plaats over grote afstand.

Vaarwegen in Europa

Het Europese netwerk van vaarwegen heeft bijna tweeënvijftigduizend kilometer kanalen, rivieren en bevaarbare meren. Door die fijnmazigheid kunnen met de binnenvaart zeer veel bestemmingen worden bereikt. Bijvoorbeeld vanuit Nederland naar de Zwarte Zee of naar Bazel maar ook van Delfzijl naar Antwerpen. Soms zijn dan kleine schepen noodzakelijk omdat de vaarwegen smal en ondiep zijn. Vaarwegen hebben overigens niet alleen nut voor de binnenvaart maar vormen ook een compleet watersysteem met onder meer waterafvoer als belangrijke functie.

Indeling van de vaarwegen

Alle vaarwegen zijn sinds 1954 ingedeeld in zes hoofdmaten van schepen.

Vaarwegen in Nederland

Het vaarwegennetwerk van Nederland is ongeveer vijfduizend kilometer lang. De Nederlandse vaarwegen worden ingedeeld in klassen naarmate de soort vaarten.

Vaarwegen in België

België telt ongeveer tweeduizend kilometer vaarwegen. Iets meer dan vijftienhonderd kilometer daarvan wordt gebruikt voor de beroepsvaart.

Grachten als speciale vaarwegen

Een speciaal soort vaarwegen zijn grachten die in tegenstelling tot de middeleeuwen louter worden gebruikt voor de pleziervaart. Zeker in een stad als Amsterdam met vele grachten voeren er in de middeleeuwen handelsschepen over maar tegenwoordig voornamelijk pleziervaartuigen en rondvaartboten voor toeristen.

Netwerk vanaf mondingen grote rivieren

Nederland kent een prima netwerk voor het vervoer over water vanaf de mondingen van grote rivieren. De mondingen van de Maas, Rijn en Schelde vormen een soort toegangspoort tot het achterland van Europa. Vanuit die mondingen zijn ook verbindingen naar ver weg gelegen steden mogelijk.

Kunstwerken en functies

De infrastructuur van vaarwegen kent ook zogenaamde kunstwerken. Met een kunstwerk worden in deze zin bruggen, sluizen, stuwen waterkeringen en in België en Frankrijk ook scheepsliften bedoeld. Sommige kunstwerken zijn noodzakelijk voor de doorstroming van het andere verkeer en anderen hebben een functie van waterbescherming of vaarwegbeheersing.
De kunstwerken zijn mede bepalend voor de afmetingen van schepen die door de vaarwegen kunnen gaan.

Overheid en richtlijnen

Om in Nederland vaarwegen te ontwerpen en in te richten moet Rijkswaterstaat zich aan de Richtlijnen Vaarwegen 2011 houden. Op die manier weten de gebruikers ook precies waar ze aan toe zijn. Om veilig te kunnen varen gelden verkeersregels en wordt gebruik gemaakt van verkeerstekens zoals borden, drijvende markeringen en seinlichten. De tekens worden geplaatst volgens de Richtlijnen Scheepvaarttekens.