Symboliek en herkenbaarheid door wapens

Een wapen in de betekenis van een blazoen is vooral iets uit de riddertijd en wordt beschreven in de heraldiek. Heraldiek is het kennisgebied met betrekking tot wapens, de toegepaste afbeeldingen en het gebruik. Maar na de riddertijd verschenen ook wapens als symbool voor een familie, staat, land of organisatie. Veel van die wapens bestaan nog. Een wapen of blazoen bestaat meestal uit een gekleurd schild met daarop een of enkele afbeeldingen en versieringen en soms versieringen er omheen.

Elke ridder eigen wapen

Per traditie kwam een wapen vooral voor op een schild dat daarmee de naam wapenschild kreeg. Oorspronkelijk werd het wapenschild meegevoerd tijdens een veldslag voor de herkenbaarheid van de strijders. Elke ridder had zijn eigen tekens op het wapenschild wat een symbool werd en ook gebruikt werd op banieren, documenten, gevelstenen en grafschriften. Zo ontstond vanaf het begin van de twaalfde eeuw een cultuur rond het wapen en werden wapens opgenomen in een wapenboek.

Wapens voor burgers, gilden, staten en steden

Een wapenschild was ook een herkenning bij de identificatie van gesneuvelde ridders. Terwijl aanvankelijk elke ridder een eigen wapen had ontstonden later familiewapens doordat zonen hetzelfde wapen gebruikte als hun vader. Vanaf de dertiende eeuw waren wapens niet alleen voorbehouden aan ridders maar gingen ook belangrijke burgers en gilden, staten en steden een wapen gebruiken.

Toestemming voor nieuw wapen

Om in Nederland een nieuw wapen te ontwikkelen is toestemming noodzakelijk van bijvoorbeeld de Hoge Raad van Adel of organisaties als de Fryske Rie foar Heraldyk en genealogische verenigingen. In België bestaat de Vlaamse Heraldische Raad die wapens aan personen en instellingen erkent en toestemming verleent en is ook de Raad van Adel daartoe bevoegd.

Enkele kenmerken van wapens

Wapens hebben een aantal kenmerken met vooral in het verleden enkele bijzondere. Maar ook is een aantal kenmerken vrij algemeen.

• Ruitvormig schild: Ooit waren speciale regels van kracht zoals de verplichting van het gebruik van een ruitvormig schild voor ongehuwde vrouwen en weduwen.
• Bisschoppelijk schild: Aan een bisschoppelijk wapen moest in het midden een leeg hartschild zijn toegevoegd als teken dat de bisschop zijn wereldlijk familiewapen niet liet zien.
• Kleurgebruik: Voor de herkenning moest het kleurgebruik aan regels voldoen waardoor op afstand kan worden gezien aan wie het wapen toebehoorde.
• Symbool: Wapens worden gebruikt als symbool van een gemeente, land, provincie, stad, vereniging en waterschap.
• Wapenspreuk: Soms is aan een wapen een spreuk toegevoegd zoals bijvoorbeeld Je maintiendrai of Luctor et Emergo.
• Schild: Het belangrijkste element van een wapen is een schild maar daar kunnen allerlei afbeeldingen op worden verwerkt.
• Groter geheel: Wapens kunnen ook slechts de kern vormen van een groter geheel zoals het Wapen van het Koninkrijk der Nederlanden. De kern van dit wapen bestaat uit een schild met daar omheen allerlei versierselen.