Begraven met grafheuvels in prehistorie

Een grafheuvel is een begraafplaats uit de prehistorie. Het opwerpen van grafheuvels gebeurde vooral in de late steentijd, de bronstijd en de ijzertijd. Soms werd in grafheuvels ook hout verwerkt. In bepaalde soorten grafheuvels werden stenen verwerkt met als zeer bekende grafheuvel Stonehenge in het Engelse graafschap Wiltshire. Bij de overblijfselen van Stonehenge is de heuvel overigens helemaal verdwenen. Maar ook in Nederland bevinden zich nog veel restanten van grafheuvels.

Vormen van grafheuvels

Grafheuvels komen in diverse vormen voor zoals:

• Boomkist
• Grafkamer
• Grafkist
• Hunebed
• Kuil
• Steenkist
• Tombe
• Urn

Het type grafheuvel hing ook af van de positie van de overledene.

Afmetingen, materialen, aantallen en rituelen

De heuvels komen voor in diverse afmetingen en werden gemaakt van verschillende materialen. Het kwam voor dat slechts één persoon in een grafheuvel werd begraven maar ook meerdere van een bepaalde gemeenschap. Ook kwam slechts één grafheuvel in een landschap voor maar ook een aantal bij elkaar als grafveld. Grafheuvels hadden ook dikwijls een rituele betekenis. Rond een heuvel werden rituele dansen uitgevoerd en er werd ook recht gesproken.

Steentijd

Uit de steentijd zijn nog overblijfselen te vinden van hunebedden welke gebouwd werden als grafheuvel. Een hunebed bestaat uit op elkaar gestapelde zwerfstenen afgedekt met aarde welke in de loop van de tijd is verdwenen. Ook kwamen enigszins vergelijkbare bouwwerken voor, genaamd dolmen, die opgebouwd werden uit platte stenen met een dekplaat en kuilen die afgedekt werden met gestapelde stammen en aarde. Weer andere bouwwerken zijn menhirs die bestaan uit rechtop staande stenen in lange rijen of in cirkels geplaatst. In de late steentijd werden overledenen vooral begraven in een kuil met daaroverheen de heuvel.

Bronstijd

Grafheuvels uit de midden bronstijd en de late bronstijd bestonden uit een heuvel met daar omheen een greppel die omgeven was door een wal van aarde. Deze heuvels worden ringwalheuvels genoemd. Soms werd in de midden bronstijd een dode in een uitgeholde boom (boomkist) begraven.

IJzertijd

In de ijzertijd werden lijken dikwijls verbrand. Daar overheen werd een heuvel opgeworpen.
Zeer veel grafheuvels zijn verdwenen en de stenen die in de latere heuvels werden verwerkt zijn dikwijls gebruikt voor de aanleg van wegen, kerken en kastelen. Toen in 1937 een wet werd aangenomen dat grafheuvels beschermd diende te worden was het voor veel heuvels al te laat omdat landeigenaren kort tevoren nog heuvels hadden verwijderd.

Grafheuvels in Nederland

In Nederland zijn vooral op de Veluwe en in Drenthe honderden grafheuvels bewaard gebleven met als oudste de heuvels bij Apeldoorn van ongeveer vijfduizend jaar geleden. De Nederlandse grafheuvels staan op de lijst van archeologische monumenten en worden beschermd volgens de monumentenwet.