Om over te struikelen

De Nederlandse taal is zeer rijk aan spreekwoorden en gezegden. Menige buitenlander die zich onze taal wil eigen maken is daar al over “gestruikeld”. En met dat gezegde begint het al. Ergens over struikelen kan een pijnlijke afloop hebben maar in dit verband is dat niet het geval. Spreekwoorden en gezegden bestaan al eeuwenlang. De kunstschilder Pieter Breugel maakte in 1559 een schilderij met daarop een aantal spreekwoorden.

Ervaring of wijsheid

Een spreekwoord is een uitspraak die een ervaring of wijsheid uitdrukt en bestaat altijd uit een hele zin. Maar hoewel de wijsheid vaak van ervaringen uitgaat hoeft die lang niet altijd op waarheid berust te zijn. Het spreekwoord: “Na regen komt zonneschijn”, zal wel ooit kloppen maar de regen en de zonneschijn hoeven niet kort op elkaar te volgen. “Oost west thuis best”, is soms ook maar de vraag.

Figuurlijke betekenis

Een gezegde heeft meestal geen letterlijke betekenis maar een figuurlijke. Er wordt dus een bepaald beeld gecreëerd met het gezegde. Ergens over struikelen heeft dus geen letterlijke betekenis.

Letterlijk vertalen

Maar niet alleen de Nederlandse taal kent spreekwoorden en gezegden. Het letterlijk vertalen van Franse, Duitse of Engelse spreekwoorden en gezegden heeft al tot menig lachsalvo geleid. Om talen te vertalen is daarom meer nodig dan alleen woordkennis en grammatica.

Allerlei onderwerpen

Spreekwoorden en gezegden kunnen over allerlei onderwerpen gaan. Ze kunnen gebaseerd zijn op de mens of lichaamsdelen, dieren, emoties, producten, kleuren, bezigheden, voeding enz.

Verzamelobject

Soms krijgt een bepaald spreekwoord of gezegde bijzondere aandacht. Ooit was het gebruikelijk om op kleedjes en andere siervoorwerpen een spreekwoord te borduren. Veelvoorkomend zijn tegeltjes met een spreekwoord of gezegde maar ook op diverse andere voorwerpen komen ze voor. Voor sommigen zijn het echte verzamelobjecten waarvan, soms tot ergernis van de bezoekers, de meest vreemdsoortige de wanden van een toilet sieren. Je “struikelt” er dan bijna over.