Uitingen van religieuze kunst door de eeuwen heen

Onder religieuze kunst kan in brede zin kunst worden beschouwd waarmee een religieus thema wordt uitgebeeld of kunst die te maken heeft met de eredienst. Diverse kunstrichtingen kunnen daar onder vallen zoals, architectuur, beeldhouwkunst, literaire kunst, muziekkunst, schilderkunst, sculptuurkunst enz. In de religieuze kunst kan een zeker stijlonderscheid worden gemaakt tussen een viertal geloven zoals Boeddhistische kunst, Christelijke kunst, Islamitische kunst‎ en Joodse kunst. ‎Elke geloofsrichting kent talrijke specifieke kunstwerken waarvan er door de eeuwen heen zeer veel bewaard zijn gebleven.

Kunst en religie

Kunst heeft vooral met religie te maken waar het betreft de thematiek en de opdracht van de opdrachtgever.

• Thematiek
• Religieuze kunst is altijd gebaseerd op een religieus thema welke dikwijls ontleend is aan de Bijbel.
• Opdracht
• Een religieus kunstwerk is dikwijls vervaardigd in opdracht van de kerk of van een klooster of andere religieuze instelling en staat daarbij ten dienste van de religie.

Onderscheid met andere kunst

Het zijn ook juist die aspecten die religieuze kunst onderscheiden van andere kunst. Een kunstschilder die een religieus werk maakt gebruikt immers geen andere verf en een beeldhouwer werkt niet met een ander soort marmer. Een architect is uiteraard wel gehouden aan de functie van het gebouw waardoor een moskee zich onderscheidt van een flatgebouw. Een componist gaat uit van religieuze teksten waarbij zijn compositietechniek niet anders is dan bijvoorbeeld die van een wereldlijk lied.

Religieuze kunst door de eeuwen heen in vogelvlucht

Zoals alle kunststijlen zich in de loop van de eeuwen ontwikkeld hebben is dat ook het geval met de religieuze kunst. Naast specifieke benamingen voor bepaalde richtingen lopen de namen van de kunststijlen van de religieuze kunst gelijk op met andere benamingen zoals renaissance, barok, enz. of benamingen die met een bepaalde tijdsperiode te maken hebben.

Middeleeuwen

In de middeleeuwen waren schilderijen en fresco’s niet alleen religieuze kunst vanwege de thematiek maar boden ze een hulpmiddel voor gebed en meditatie en vooral voor uitleg tijdens de preken.

Zeventiende eeuw

• Meer vrijheid: Vanaf de zeventiende eeuw ontstond er meer vrijheid in interpretatie in de religieuze kunst. De Christusfiguur kreeg bijvoorbeeld meer menselijke trekjes. De kunst mocht de emoties raken. Overigens was er een groot verschil in de manier van afbeelden tussen de westerse manier en de oosterse. Een westerse Madonna was duidelijk een bijna wulpse aardse verschijning met een wollige baby. De oosterse afbeelding was veel serener waarbij Maria en haar kind uit een andere wereld leken te komen.
• Gedrag als Christen: In de zeventiende eeuw bestond er in de Nederlanden een door en door christelijke cultuur. De religieuze kunst was er op gericht om mensen voor te houden hoe ze zich als christen moesten gedragen.

Achttiende eeuw

Vanaf de achttiende eeuw zien kunstenaars het veel minder als hun taak om de christelijke boodschap over te brengen. Een Christusfiguur aan het kruis was veel meer een uitbeelding van het menselijk lijden dan een uitbeelding van de verlossing.

Twintigste eeuw

Vanaf de zestiger jaren van de twintigste eeuw stagneerde de kerkenbouw. De kerk was ook niet langer opdrachtgever aan kunstenaars die voorheen glas-in-lood ramen, sculpturen, wandschilderingen en plafondschilderingen maakten. Bovendien werd door velen afscheid genomen van het Rijke Roomse Leven met alle uiterlijke kenmerken.

Voorbeelden van religieuze kunst

Door de eeuwen heen zijn er zeer veel religieuze kunstwerken ontstaan en goed bewaard gebleven. Voor een groot gedeelte bevinden die zich in speciale musea. Een aantal van die kunstwerken geniet dikwijls een bijzondere belangstelling zoals:

Iconen

Naast talrijke religieuze schilderwerken zoals fresco’s, kruiswegen en andere afbeeldingen bestaat er een bijzonder schilderwerk te weten een icoon. Het maken van een icoon vergt een speciale zeer uitgebreide techniek waarbij bijvoorbeeld het kleurgebruik aan bepaalde uitgangspunten moet voldoen.

Glas-in-lood

Bezienswaardig zijn ook de vele glas-in-lood ramen die zich in talrijke kerken bevinden.

Kerkmeubilair

Tot kerkmeubilair dat tot religieuze kunst gerekend kan worden in de zin van noodzakelijk voor de eredienst horen onder meer altaren, biechtstoelen, doopvonten, gebedsrol (Boedistisch), kruiswegen, menora (zevenarmige kandelaar), mihrāb (gebedsnis in moskee), minbar (preekstoel in moskee), orgelfronten en preekstoelen.