Heksen en vervolging met veel leed in verre verleden

In het oude volksgeloof was een heks een persoon met bovennatuurlijke gaven. Soms werden die gaven voor goede doelen ingezet en kon een heks als een magiër een persoon genezen maar in de meeste gevallen werd bij heksen aan kwade bedoelingen gedacht. Een stap verder dan het volksgeloof gingen in de tijd van de heksenvervolging theologen, filosofen en vooral rechters omdat zij er van overtuigd waren dat heksen door duivels bezeten waren. Maar gelukkig is de heksenvervolging verdwenen sinds het begin van de achttiende eeuw en is een alternatieve figuur in de sprookjeswereld opgedoken als een wezen dat op een bezemsteel kan vliegen.

Na twijfelachtige rechtspraak op de brandstapel

Heksen spreken tot onze verbeelding wat wellicht zijn basis vindt in onze kinderjaren met sprookjes waar heksen in voorkwamen. Maar wie op latere leeftijd door beschrijvingen met de geschiedenis van heksen werd geconfronteerd heeft heel andere gedachten over heksen. In de tijd van de heksenvervolging belandden tienduizenden zogenaamde heksen op de brandstapel. Vaak gebeurde dat na twijfelachtige rechtspraak en met onder dwang verkregen bekentenissen. Die dwang ging gepaard met de meest vreselijke martelingen.

Ook mannen, kinderen en hoogwaardigheidsbekleders

Op het hoogtepunt van de heksenvervolging was eigenlijk niemand zijn leven meer zeker. Iedereen kon zomaar aangeklaagd worden en beschuldigd worden van hekserij. Hoewel aanvankelijk vooral oudere alleenstaande vrouwen werden veroordeeld gebeurde dat steeds meer met mannen en zelfs kinderen. Bij de mannen waren ook hoogwaardigheidsbekleders zoals kanseliers, rechtbankpresidenten en ooit is zelfs een vorst-bisschop veroordeeld.

Hedendaagse uitingen

Hedendaagse fantasieën over heksen leiden onder meer tot folklore-uitingen waarbij heksensabbatten worden nagespeeld. Ook is het in sommige streken tijdens carnaval gebruikelijk dat groepen heksen meelopen in optochten en het publiek angst aanjagen wat meestal alleen veel glimlachen en andere vreugde-uitingen oplevert.

Het zwakke geslacht

Een verklaring dat vooral vrouwen als heksen werden beschouwd gaat al terug naar de oude culturen van de Grieken en Romeinen waar vrouwen ondergeschikt waren aan mannen wat betreft het fysieke, mentale en spirituele. Vrouwen zouden daarom ook makkelijker door de duivel verleid kunnen worden tot het uitvoeren van kwaadaardigheden omdat hun vlees en geest zwak was.

Heksenvervolging in Nederland

Rond de eeuwwisseling van de zestiende naar de zeventiende eeuw vonden zeer veel heksenprocessen plaats. In gebieden waar de contrareformatie heerste werden zelfs massaprocessen gehouden. In Nederland viel het aantal processen naar verhouding mee. Voor zover bekend zijn er 250 heksen verbrand waarvan een groot aantal in het zuiden van het land. Het laatste heksenproces in Nederland vond plaats rond 1610 terwijl elders in Europa nog heksenprocessen zijn gehouden tot 1720.