Balans tussen spanning en ontspanning

Een betekenis van het woord stress is volgens het woordenboek: spanning. En ach, dat is toch een onschuldig verschijnsel? Maar een tweede betekenis is: aanhoudende geestelijke druk en dat lijkt al minder onschuldig. Wie te horen krijgt dat stress de oorzaak is van zijn of haar lichamelijke klachten heeft een heel andere indruk van stress. Lichamelijke klachten die gepaard kunnen gaan met stress zijn in veel gevallen hoofdpijn en slaapproblemen.

Geen goed evenwicht

Toch is er bij stress meestal sprake van gezonde spanning wat het geval is als de stress waarmee iemand te maken krijgt overeenkomt met wat iemand aan kan. In dat geval bestaat er een goed evenwicht tussen spanning en ontspanning. Problemen kunnen echter ontstaan als die balans niet in evenwicht is. Dat kan een tijdelijke aangelegenheid zijn waarbij na een periode van rust en afleiding de balans weer terugkeert. Bij langdurige stress of spanning die gedurende een langere periode niet verwerkt kan worden, bijvoorbeeld door vermoeidheid, kunnen echter allerlei problemen ontstaan.

Positieve stress

Het opbouwen van spanning, met als gevolg stress, hoeft niet altijd het resultaat te zijn van onplezierige dingen. Spanningen kunnen ook ontstaan door op vakantie te gaan en al beginnen bij de voorbereiding of de weg er naar toe. Ook hoeft stress niet altijd als negatief te worden ervaren. Positieve stress ontstaat ook bij het voorbereiden op een bijzondere prestatie die verricht moet worden zoals het spelen van een voetbalwedstrijd of het meedoen aan een muziekuitvoering. Deze vorm van stress is van korte duur en heeft daardoor geen overmatig effect op het centrale zenuwstelsel zoals andere vormen van stress dat wel kunnen hebben.

Subjectieve factoren kunnen stress vergroten

Subjectieve factoren kunnen ook meehelpen aan het opbouwen van stress zoals bij bepaalde vormen van lawaai. De subjectieve factor is dan bijvoorbeeld dat er geen controle uitgeoefend kan worden op de lawaaibron of er geen invloed uitgeoefend kan worden op eventueel verminderen van het lawaai. Een overvliegend vliegtuig kan daarom meer stress opleveren door die subjectieve factoren dan dat het lawaai op zich zou doen.

Oorzaken van stress

Stress kan ook ontstaan door overmatige inspanning en werkdruk zonder dat daarbij voldoende rust is ingelast of afleiding is gezocht. Oorzaken waardoor stress kan ontstaan zijn bijvoorbeeld: dreigend gevaar, dreigend ontslag, langdurig verdriet, te hoge eisen, ernstig verlies, sterke emoties. Het oplopen van stress kan ook met vroegere ervaringen te maken hebben. Het bestand zijn tegen stress is echter heel persoonlijk. Wat de een goed aankan is voor een ander teveel. In sommige beroepen wordt al bij de selectie beoordeeld of iemand goed tegen stress kan of niet.

Ongezonde leefgewoonten

De omstandigheden die stress veroorzaken kunnen zowel in de werksfeer als in de privésfeer liggen en er is dikwijls sprake van een combinatie. Ook komt voor dat een stressvolle baan best te behappen is totdat er in de privésfeer iets ernstigs gebeurt. Mensen die aan stress ten onder gaan hoeven lang niet altijd personen te zijn die weinig spanning aan kunnen. In de praktijk blijkt vaak dat het tegendeel waar is en dat mensen die veel spanning beleven juist een groot doorzettingsvermogen hebben maar hun grenzen onvoldoende in de gaten houden. Als daarbij sprake is van de combinatie met ongezonde leefgewoonten zoals teveel koffie of alcohol of te weinig beweging en ontspanning blijkt de weerstand op een gegeven moment op te zijn.