Gasthuizen als voorlopers van ziekenhuizen

Het verplegen van zieken en in oorlogstijd gewonden gebeurt sinds eeuwen in speciale ruimten. Terwijl dat tegenwoordig zeer goed geoutilleerde ziekenhuizen zijn met specialisten op elk gebied waren dat eeuwen geleden zogenaamde gasthuizen die meestal geleid werden door broeders en zusters die rechtstreeks met de kerk te maken hadden. Naast de zieken en gewonden werden in die gasthuizen ook ouderen en gebrekkigen langdurig verpleegd.

Gasthuis als naam

De term gasthuis wordt echter niet alleen gebruikt voor de oorspronkelijke gasthuizen maar kwam later ook voor als benaming voor een hofje. Ook heeft een aantal ziekenhuizen nog de oorspronkelijke term gasthuis in de huidige benaming verwerkt zoals bijvoorbeeld Sint Franciscus Gasthuis, Sint Jans Gasthuis, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis en Westfriesgasthuis.

Gasthuizen in de middeleeuwen

De eerste gasthuizen waren aan kloosters verbonden. Later werden de gasthuizen overgenomen door de burgerij. Grote steden hadden meerdere gasthuizen waarbij onderscheid werd gemaakt tussen Binnengasthuizen en Buitengasthuizen. De Buitengasthuizen lagen buiten de stadspoorten en waren bedoeld voor mensen met besmettelijke ziekten en voor geesteszieken. Zo waren er tijdens de pestepidemie in de middeleeuwen speciale gasthuizen voor pestlijders.

Overvolle gasthuizen met slechte zorgkwaliteit

Door overvolle gasthuizen in de achttiende en negentiende eeuw, als gevolg van de vele oorlogen in Europa, ging de kwaliteit van de zorg in de gasthuizen achteruit. Andere oorzaken van de achteruitgang waren onder meer de slechte financiering omdat de maatschappij weinig geld overhad voor de zieken en hulpbehoeftigen. Ook was er gebrek aan hygiëne en ontbrak het onder meer aan schoon water. Het personeel was niet voor hun taak opgewassen vanuit de algemene mening dat goed opgeleid personeel niet in een gasthuis behoorde te werken. De handelingen die de verpleging uitvoerden bleven hoofdzakelijk beperkt tot:

• Bedden opmaken
• Chirurgijn helpen
• Eten uitdelen
• Klysma’s toedienen
• Pleisters toedienen
• Zalven

De gasthuizen verdwenen toen vooral in de grotere steden ziekenhuizen ontstonden waar de medische zorg op een hoger plan stond.

Modern gasthuis

Er bestaat ook een moderne vorm van een gasthuis waar de familie van een patiënt een slaapplek kan vinden dichtbij het ziekenhuis waar de patiënt ligt. Ook is het mogelijk om als patiënt, die dagelijks poliklinisch moet worden behandeld, te overnachten in dat gasthuis. Een derde mogelijkheid om in dat gasthuis te overnachten is om zeker te weten op tijd in het ziekenhuis aan te komen voor een behandeling. Het Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis kent zo’n gasthuis.