Kerkelijke kunst door de eeuwen heen

Kerken worden door de eeuwen heen gekenmerkt door bijzondere bouwstijlen. De eerste ruimte waar gelovigen bijeen kwamen was nog een soort grot. De eerste echte kerk werd ergens in de derde eeuw gebouwd namelijk de Dura Europos in Syrië. In die eerste kerk bevonden zich al kunstwerken. De fresco’s die zich tegen de muren bevonden zijn later verwijderd en worden bewaard in de Yale-universiteit.

Kunststijlen van kerken

Maar in die tijd was het christendom nog verboden. Pas in het Romeinse Rijk werd in 313 de christelijke kerk legaal en konden vrijuit kerken worden gebouwd. Aanvankelijk werd de langwerpige basiliekvorm toegepast waaruit zich andere vormen ontwikkelden. De kerkenbouw heeft door de eeuwen heen de kunststijlen gevolgd met als bekendste de Romaanse stijl de barok en de gotiek.

Lange bouwtijden

Omdat het bouwen van een kerk soms heel lang duurde zijn er ook kerken gebouwd waarin verschillende stijlen werden toegepast. Ook werden restanten van oude kerken aangepast in nieuwe bouwstijlen. Een voorbeeld van de langdurige bouwtijd is de Sagrada Família in Barcelona. Met de bouw werd al begonnen in 1882 en het zal nog vele jaren duren voordat de bouw klaar is.

Typisch kenmerk van kerkenbouw

Bijzonder in de bouwkunst van de kerkenbouw zijn de gewelven. De Romeinen ontwikkelden de techniek van het bouwen van gewelven. Daarna werd die toegepast in Romaanse kerken. De latere gotiek kenmerkt zich ook door gewelfbouw. Uiteindelijk ontstond er een groot aantal verschillende gewelven zoals:

• Boheemse kap
• Diamantgewelf
• Graatgewelf
• Kloostergewelf
• Koepelgewelf
• Kruisgewelf
• Kruisribgewelf
• Meloengewelf
• Netgewelf
• Opendakstoel
• Ribgewelf
• Spiegelgewelf
• Spitstongewelf
• Stergewelf, vooral bij apsissen
• Tamboerijngewelf
• Tongewelf
• Troggewelf
• Waaiergewelf

Speciale techniek voor ramen

Door de bijzondere vorm van kerken vergen ze ook andere raamwerken dan die van andere gebouwen. Om voldoende licht te vangen, in de dikwijls erg hoge kerken, zijn hoge ramen noodzakelijk. Veel kunstenaars botvierden hun creativiteit om van de ramen iets bijzonders te maken. Technieken als brandschilderen werden veelvuldig toegepast om ware kunstwerken te verkrijgen. Gebrandschilderd glas komt al voor vanaf de middeleeuwen. Veel goed bewaard gebleven exemplaren zijn in talrijke kerken en kathedralen te bewonderen.

Grote kunstenaars werkten voor de kerk

Opvallende kunstuitingen in kerken vormen de altaren, antependia, beelden, orgelfronten, predella’s, preekstoelen en ander kerkmeubilair, retabels en schilderijen, wandversieringen en wandbeschilderingen. Grote kunstenaars uit het verleden hielden zich bezig met de ontwerpen hiervoor waarvan de stijlen in de regel gelijke tred hielden met de kunststijlen uit de diverse perioden.

Boodschap voor analfabeten

Veel kunstwerken die in kerken te bewonderen zijn werden vooral gemaakt om de christelijke boodschap over te brengen. Veel mensen waren analfabeet of konden geen Latijnse teksten lezen waardoor de bijbel door middel van afbeeldingen gevisualiseerd werd. Beelden, schilderijen, glas in lood ramen en altaren zijn daar voorbeelden van. Maar in kerken is niet alleen oude kunst te vinden. Het verfraaien van kerken is ook in de moderne architectuur gebruikelijk. De functie van de kunst heeft nu niets meer met analfabetisme van de bezoekers te maken maar de kunstwerken zijn toch nog vaak gebaseerd op Bijbelse taferelen.

Nieuwe functies en kunst

In het kader van veranderde functies van kerkgebouwen zijn kerken dikwijls op een nieuwe manier verbonden aan de kunst. In sommige kerken worden regelmatig exposities georganiseerd van schilderijen, beeldhouwwerken of fotografie.